Przeciążenie instalacji elektrycznej - jak rozpoznać i zapobiegać?
Przeciążenie instalacji elektrycznej może pojawić się wszędzie tam, gdzie jednocześnie działa wiele energochłonnych urządzeń. Może prowadzić do awarii i uszkodzeń sprzętu, a nawet pożaru. Jak je rozpoznać, co je powoduje i jak się przed nim chronić?
Spis treści:
- Czym jest przeciążenie instalacji elektrycznej?
- Kiedy może dojść do przeciążenia instalacji elektrycznej?
- Skutki przeciążenia instalacji elektrycznej
- Jak chronić instalację elektryczną przed przeciążeniem?
- Co zrobić, kiedy dochodzi do przeciążenia instalacji elektrycznej?
- FAQ - Najczęściej zadawane pytania o przeciążenia sieci elektrycznych
Czym jest przeciążenie instalacji elektrycznej?
Przeciążenie instalacji elektrycznej to stan, w którym obciążenie prądowe przewodów lub elementów instalacji przekracza ich dopuszczalną wartość, tzn. prąd płynący przez obwód jest większy niż ten, do którego przewody i zabezpieczenia zostały zaprojektowane.
Przeciążenie może prowadzić do przegrzania i uszkodzenia przewodów, a w skrajnych przypadkach nawet do pożaru!
Jak dochodzi do przeciążenia instalacji elektrycznej?
Do przeciążenia instalacji dochodzi w sytuacji, gdy suma mocy podłączonych urządzeń przekracza maksymalne możliwości obwodu. Każdy obwód ma określoną maksymalną wartość prądu, jaką może bezpiecznie przenosić – jest to tzw. prąd znamionowy określony przez przekrój przewodów i bezpiecznik.
Najczęściej dzieje się tak, gdy do jednego gniazda jednocześnie podłącza się kilka mocnych odbiorników (np. czajnik, odkurzacz, mikrofalówkę, pralkę).
Zabezpiecz się przed przeciążeniem, wybieraj wyłączniki nadprądowe renomowanych producentów:
Jak rozpoznać przeciążenie instalacji elektrycznej?
Przeciążenie instalacji elektrycznej można rozpoznać po:
- migotaniu lub przygasaniu świateł,
- częstym wybijaniu bezpieczników,
- nagrzewających się gniazdkach,
- zapachu przypalonej izolacji,
- czasem pojawia się też charakterystyczne „pykanie” w rozdzielnicy – to dźwięk uruchamiających się zabezpieczeń (np. wyzwalanie termiczne w wyłącznikach nadprądowych).
To jasne sygnały, że instalacja pracuje ponad swoje możliwości i wymaga interwencji.
Kiedy może dojść do przeciążenia instalacji elektrycznej?
Do przeciążenia instalacji może dojść w każdej chwili, jeśli jednocześnie uruchomimy zbyt wiele urządzeń elektrycznych na jednym obwodzie. Szczególnie narażone na przeciążenie są starsze instalacje, które nie były projektowane pod nowoczesne sprzęty o dużym poborze mocy. Ryzyko dodatkowo rośnie zimą, gdy korzystamy z grzejników, bojlerów czy kuchenek elektrycznych.
Jakie mogą być przyczyny przeciążenia instalacji elektrycznej? Z punktu widzenia elektryka
Oprócz wymienionych już przyczyn powstawania przeciążeń należałoby też dodać, że na to zjawisko mają wpływ również niewłaściwie wykonane połączenia lub wszelkiego typu luzy w połączeniach, zwłaszcza śrubowych.
Podczas przepływu prądu przez luźne połączenia śrubowe może dojść do iskrzenia, a nawet „ciągnięcia łuku” elektrycznego. W takich przypadkach, gdy nie ma pełnego, dobrego styku połączeniowego wzrasta prąd przepływający przez układ.
Czy przeciążenia mogą prowadzić do pożarów?
Przeciążenia są najczęstszymi w statystykach przyczynami powstawania pożarów. O wiele częstszą niż wyładowania atmosferyczne, dlatego sprawa przeciążeń w instalacjach jest tak ważna. Największymi błędami popełnianymi przez elektryków są zwykle:
- Niewłaściwie dobrane zabezpieczenie nadprądowe to jedno z grzechów głównych popełnianych przez elektryków.
- Zły podział obciążeń obwodów i lekceważenie doboru przekroju przewodów w zależności od środowiska, w jakim będą zainstalowane. W instalacjach trójfazowych należy też dążyć do równomiernego obciążenia faz.
Dobrym i nowoczesnym rozwiązaniem, oprócz dobrze dobranego zabezpieczenia nadprądowego i przewodów jest aparat zwany detektorem iskrzenia AFDD. Taki aparat całkowicie zabezpieczy nas przed sytuacją, gdzie może powstać iskrzenie np. na stykach łączeniowych. Takie podejście do sprawy może dać spokojny sen domownikom.
Sławomir Lesiak
elektryk-praktyk z wieloletnim doświadczeniem
Skutki przeciążenia instalacji elektrycznej
Skutki przeciążenia instalacji mogą być poważne — od nagrzewania się przewodów i gniazdek, przez uszkodzenie sprzętu elektronicznego, aż po stopienie izolacji, a w najgorszym wypadku — wybuch pożaru.
Przy okazji przeciążenia może też dojść do wyzwolenia bezpieczników lub trwałego uszkodzenia fragmentu instalacji, co prawdopodobnie będzie się wiązać z kosztowną naprawą. Brak prądu w aktualnych czasach potrafi sparaliżować dużą część naszego życia codziennego jak ochrona zdrowia, transport, sklepy spożywcze.
Dlatego warto wiedzieć, jak zabezpieczyć się przed brakiem prądu - blackoutem. Napisaliśmy o tym osobny artykuł, zachęcamy do przeczytania.
Jak chronić instalację elektryczną przed przeciążeniem?
Żeby skutecznie chronić instalację elektryczną przed przeciążeniem, warto rozdzielić obciążenie na kilka obwodów. Należy unikać podłączania wielu mocnych urządzeń do jednego gniazdka i stosować dodatkowe zabezpieczenia.
Najważniejsze są wyłączniki nadprądowe, które automatycznie odłączają zasilanie, gdy prąd przekroczy dopuszczalną wartość przez zbyt długi czas. Warto rozważyć zastosowanie wyłączników różnicowo-prądowych z zabezpieczeniem nadprądowym (RCBO), które zwiększają bezpieczeństwo instalacji.
Co równie ważne zaleca się, by instalację zaprojektował i wykonał wykwalifikowany elektryk, dostosowując ją do realnego zapotrzebowania na moc.
Rekomendowane wyłączniki różnicowo-prądowe:
Co zrobić, kiedy dochodzi do przeciążenia instalacji elektrycznej?
Gdy tylko podejrzewasz przeciążenie instalacji, nie zwlekaj z działaniami. Twoja szybka reakcja może zapobiec poważniejszym uszkodzeniom i pożarowi!
Działania zalecane w razie wystąpienia przeciążenia instalacji elektrycznej:
- odłącz część urządzeń od prądu – szczególnie jeśli używasz kilku energochłonnych sprzętów na raz – natychmiast zmniejszy to obciążenie obwodu,
- sprawdź wyłączniki nadprądowe w rozdzielnicy – jeśli zostały wyzwolone, nie włączaj ich ponownie, zanim nie obniżysz obciążenia,
- oceń stan gniazdek i przewodów – przegrzane, odkształcone lub cuchnące spalenizną należy bezzwłocznie odłączyć od zasilania i wymienić,
- nie uruchamiaj ponownie urządzeń “w ciemno” – jeśli nie masz pewności, co było przyczyną przeciążenia, wezwij elektryka,
- nie używaj uszkodzonych urządzeń – jeśli podejrzewasz konkretny sprzęt o wywołanie przeciążenia, nie podłączaj go ponownie,
- zleć przegląd instalacji – specjalista może w jego efekcie zalecić podział obwodów, modernizację rozdzielnicy lub wymianę przewodów na dostosowane do większych obciążeń.
FAQ - Najczęściej zadawane pytania o przeciążenia sieci elektrycznych
Dlaczego dochodzi do zwarć, przepięć i przeciążeń?
Do zwarcia dochodzi, gdy przewód fazowy styka się bezpośrednio z przewodem neutralnym lub ochronnym. Może to być spowodowane uszkodzoną izolacją, przetartym kablem, wadliwym gniazdkiem, wilgocią lub błędami montażowymi.
Przepięcie to nagły, krótkotrwały wzrost napięcia w sieci. Do przepięć dochodzi m.in. podczas uderzenia pioruna, awarii transformatora, wyłączenia dużego obciążenia lub powrotu zasilania po przerwie.
Przeciążenie występuje z kolei, gdy obwód jest nadmiernie obciążony – czyli do jednego gniazdka lub przedłużacza podłączonych jest jednocześnie zbyt wiele urządzeń pobierających dużą moc.
Czy przeciążenie może zniszczyć instalację?
Tak, długotrwałe przeciążenie może doprowadzić do zniszczenia instalacji. Przewody się przegrzewają, co z czasem niszczy ich izolację, osłabia połączenia i zwiększa ryzyko zwarcia lub pożaru. Taka sytuacja może wymagać kosztownej naprawy lub wymiany przynajmniej części instalacji.
Jak odróżnić przeciążenie od zwarcia?
Z przeciążeniem mamy do czynienia, gdy przez przewody płynie prąd większy, niż są w stanie bezpiecznie obsłużyć. To proces stopniowy — objawia się migotaniem lub przygasaniem świateł, przegrzewaniem gniazdek, a czasem opóźnionym zadziałaniem wyłącznika nadprądowego.
Zwarcie to natomiast nagłe i bezpośrednie połączenie przewodu fazowego z neutralnym, lub z uziemieniem. W efekcie pojawia się bardzo duży przepływ prądu, który błyskawicznie wyzwala zabezpieczenie. Towarzyszyć temu mogą iskry, głośny dźwięk „strzału” i całkowity zanik napięcia w danym obwodzie. Zwarcie jest bardziej gwałtowne niż przeciążenie i od razu wyłącza zasilanie.
Czy przeciążenie może wpłynąć na rachunki za prąd?
Tak, przeciążenie może pośrednio wpłynąć na rachunki za prąd. Przeciążona instalacja działa mniej efektywnie, a przegrzewające się przewody powodują straty energii w postaci ciepła. Dodatkowo uszkodzone lub źle dobrane urządzenia mogą pobierać więcej prądu niż teoretycznie powinny.
