Jakie oświetlenie placu budowy sprawdzi się najlepiej? Wymagania prawne i praktyczne rozwiązania
Zastanawiasz się, z czego wynika konieczność stosowania podstawowego i awaryjnego oświetlenia placu budowy oraz jakim przepisom ono podlega? Chcesz dowiedzieć się, jakie są praktyczne rozwiązania w tym zakresie i jakich błędów należy unikać? Z tego poradnika dowiesz się wszystkiego, co musisz wiedzieć o oświetleniu placu budowy oraz poznasz konkretne rozwiązania!
Spis treści:
- Dlaczego odpowiednie oświetlenie na budowę jest tak ważne?
- Oświetlenie placu budowy - co mówią przepisy prawa?
- Bezpieczne oświetlenie placu budowy - podstawowe i awaryjne
- Jakie oświetlenie placu budowy wybrać? Przegląd rozwiązań.
- Najczęściej popełniane błędy w rozmieszczeniu źródeł światła na budowie – jak ich unikać?
- Oświetlenie placu budowy - podsumowanie
Dlaczego odpowiednie oświetlenie na budowę jest tak ważne?
Porządne oświetlenie placu budowy ma zapewnić bezpieczne warunki wykonywania robót oraz przemieszczania się po terenie realizacji inwestycji. Przyczynia się też do zmniejszenia ryzyka wystąpienia wypadków. Odpowiednie oświetlenie na budowę jest istotne również ze względu na możliwość zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia błędów i niedociągnięć.
Wymagania dotyczące oświetlenia wynikają z trzech zasadniczych potrzeb człowieka związanych z komfortem widzenia, wydolnością wzrokową oraz bezpieczeństwem. Wysoka jakość widzenia pozytywnie wpływa na samopoczucie pracowników i w znacznym stopniu determinuje wydajność pracy oraz jakość wykonywanych robót.
Oświetlenie placu budowy - co mówią przepisy prawa?
Place budowy podlegają przepisom dotyczącym bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP) w myśl Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej oraz Ministra Infrastruktury [1,2]. Zgodnie z obowiązującymi wymogami, stanowiska robocze w obrębie prowadzenia robót muszą zostać oświetlone światłem dziennym. W sytuacji, gdy nie jest to możliwe, z uwagi na panującą porę dnia lub roku, konieczne jest wykorzystanie światła sztucznego [1,2].
Według przepisów najważniejszą kwestią jest odpowiednie oświetlenie wszystkich przejść oraz stref niebezpiecznych. Istotne jest także zainstalowanie punktów świetlnych na drogach ewakuacyjnych oraz w miejscach, w których w sytuacji wystąpienia awarii mogłoby dojść do zagrożenia ludzkiego zdrowia i życia [1,2].
Podstawowym dokumentem zawierającym dane o przebiegu oświetlenia oraz szczegółowe informacje o konkretnych źródłach światła jest projekt oświetlenia budowy. Dokładny opis procedury związanej ze stworzeniem dokumentacji tego typu jest zawarty w normach dotyczących wymaganego światła i oświetlenia w miejscach pracy (PN-EN 12464-1:2022-01 Światło i oświetlenie - Oświetlenie miejsc pracy) [3,4]. W opracowaniach tych znajdują się wytyczne związane zarówno z wewnętrznymi, jak i zewnętrznymi miejscami pracy.
Co powinien zawierać projekt oświetlenia budowy?
W trakcie realizacji projektu oświetlenia placu budowy należy wziąć pod uwagę parametry świetlne mające wpływ na komfort widzenia. Opracowanie dokumentacji tego typu wymaga m.in.:
- przyjęcia wielkości wskaźnika utrzymaniowego oraz określenia programu związanego z serwisem oświetlenia;
- doboru opraw źródeł światła oraz sposobu ich rozmieszczenia;
- przeprowadzenia kalkulacji dotyczących rozkładu natężenia oświetlenia oraz przyjęcie na ich podstawie średnich wartości natężenia oświetlenia, a także wielkości równomierności oświetlenia;
- ustalenia poziomu współczynnika olśnienia przykrego (według specyfikacji podanych przez producenta założonych opraw oświetleniowych);
- ustalenia poziomu całkowitego wskaźnika oddawania barw (według specyfikacji podanych przez producenta założonych opraw oświetleniowych).
Projektant sporządzający projekt oświetlenia budowy, przeprowadza także kalkulację, umożliwiającą określenie sposobu i zasięgu oddziaływania światła przeszkadzającego (światła sztucznego działającego poza założony obszar oraz uciążliwego dla postronnych) na otoczenie.
Dobór elektrycznych źródeł światła na budowie powinien zostać przeprowadzony w taki sposób, aby ograniczyć ryzyko:
- powodowania olśnienia wzroku;
- powstawania wydłużonych cieni;
- powodowania zmiany kolorystyki znaków lub zakłóceń związanych z odbiorem i sposobem postrzegania sygnałów i znaków komunikacyjnych;
- powstawania zjawisk stroboskopowych.
Zaleca się, aby oświetlenie na budowie miało formę stałą. W razie konieczności dopuszcza się stosowanie przenośnych opraw oświetleniowych. W takich przypadkach należy zadbać o właściwy sposób doprowadzenia energii elektrycznej do mobilnych urządzeń oraz ograniczenie ryzyka porażenia prądem przez ich konstrukcję.
Podstawowe i awaryjne oświetlenie placu budowy - podstawowe i awaryjne
Podczas realizacji robót budowlanych mogą zdarzyć się nieprzewidziane sytuacje, których efektem jest przerwa w dostawie energii elektrycznej do urządzeń i oświetlenia. Zdarzenia tego rodzaju dotyczą zarówno globalnych awarii odnoszących się do elektrowni, jak i losowych zdarzeń na budowie. Skutecznym rozwiązaniem umożliwiającym kontynuację robót w tych przypadkach jest zastosowanie agregatu awaryjnego.
O agregatach prądotwórczych napisaliśmy odrębny artykuł, w którym omawiamy najważniejsze kwestie dotyczące ich doboru: Agregat prądotwórczy - na jakie cechy zwrócić uwagę, żeby wybrać odpowiedni?
Skutkiem długotrwałego zaniku podstawowego oświetlenia na placu budowy może być wystąpienie bezpośredniego zagrożenia ludzkiego zdrowia lub życia. W sytuacji powstania usterki lub dysfunkcji oświetlenia ogólnego konieczne jest doświetlenie dróg i przejść ewakuacyjnych z użyciem awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego gwarantującego właściwą widzialność przez okres co najmniej 1 godziny [2]. Dokładne wytyczne dotyczące oświetlenia awaryjnego znajdują się w normach o pomocniczych źródłach światła (PN-EN 1838:2013-11 Zastosowania oświetlenia - Oświetlenie awaryjne) [5,6].
Zastosowanie oświetlenia awaryjnego daje możliwość bezpiecznego opuszczenia terenu prowadzonych robót budowlanych poprzez stworzenie właściwych warunków wizualnych pomocnych przy szukaniu drogi ewakuacji. To rozwiązanie jest też przydatne do szybkiego lokalizowania i używania sprzętu przeciwpożarowego (w razie wypadku).
W niektórych sytuacjach oświetlenie awaryjne musi zostać zastosowane w strefach wysokiego ryzyka. Główną pobudką montażu dodatkowych opraw oświetleniowych jest w takim przypadku zapewnienie wymaganego poziomu bezpieczeństwa osobom uczestniczącym w pracach o charakterze niebezpiecznym.
Oprawy oświetlenia awaryjnego są zdolne do pracy w trybie sieciowo-awaryjnym. Oznacza to, że lampy tego typu w momencie zaniku zasilania samoczynnie zmieniają źródło prądu z sieciowego na bateryjne. Oświetlenie budowlane awaryjne pełniące funkcję ewakuacyjnego jest dodatkowo wyposażone w piktogramy wskazujące kierunek ucieczki.
Jakie oświetlenie placu budowy wybrać? Przegląd rozwiązań.
Oświetlenie budowy dzieli się na rodzaje z uwagi na źródło generowanego światła. Z tego względu można wyróżnić m.in.:
- lampy budowlane LEDowe – urządzenia pracujące w oparciu o technologię LED umożliwiającą osiągnięcie efektywnych warunków pracy oraz charakteryzującą się ograniczonym zużyciem energii elektrycznej;
- lampy budowlane halogenowe – tradycyjne oprawy wyposażone w żarówki z żarnikiem wolframowym.
Jak już wspomniano, lampa budowlana może mieć formę stałą lub przenośną. W pierwszym przypadku źródło światła może być umocowane na statywie. Podkonstrukcja pod oprawę umożliwia sterowanie wysokością położenia źródła światła oraz kąta jego nachylenia. Stałe lampy budowlane mogą mieć również formę klasyczną i być przymocowane do elementów konstrukcyjnych obiektu budowlanego.
Mobilne budowlane źródła światła z reguły mają formę małych i poręcznych lamp wykorzystywanych lokalnie w aktualnym miejscu realizacji robót. Urządzenia tego typu cechują się konstrukcją usprawniającą przemieszczanie. Oprawy przenośne zazwyczaj funkcjonują jako tymczasowe oświetlenie na budowie o charakterze pomocniczym.
Na rynku opraw do oświetlania placów budowy dostępne są lampy uniwersalne umożliwiające prowadzenie robót budowlanych w różnych stadiach zaawansowania inwestycji, ale także oprawy dedykowane realizacji konkretnych rodzajów prac.
Uniwersalne lampy budowlane
W pierwszym przypadku do wyboru są m.in. zasilane z sieci lub z wbudowanymi akumulatorami naświetlacze robocze charakteryzujące się różnymi trybami oświetlenia o odmiennym natężeniu światła, a także klasyczne reflektory budowlane z szerokim zakresem regulacji kąta nachylenia i przenośne projektory LED.
W przypadku konieczności umieszczenia punktów oświetleniowych na wyższej podkonstrukcji dobrym rozwiązaniem będą projektory LED na statywie lub specjalistyczne maszty oświetleniowe.
Lampy o bardzo wysokiej funkcjonalności to reflektory LED z czujnikiem zmierzchu i czujnikiem ruchu reagujące na warunki zewnętrzne. Na uwagę zasługują również sznury świetlne przeznaczone do łączenia w celu stworzenia długich łańcuchów oświetleniowych.
Lampy budowlane dedykowane pod konkretny rodzaj prac
Oprawy budowlane dedykowane konkretnym rodzajom robót to przede wszystkim lampy tynkarskie i malarskie. Pierwszy typ oświetlenia, dzięki posiadaniu strumienia światła uwypuklającego nierówności i drobne uszkodzenia powierzchni, pozwala ściśle kontrolować jakość szpachlowania. Drugi wariant opraw zapewnia z kolei równomierne i stabilne oświetlenie kuliste o mocy dostosowanej do charakteru robót malarskich.
Najczęściej popełniane błędy w rozmieszczeniu źródeł światła na budowie – jak ich unikać?
Bardzo często popełnianym błędem związanym z oświetleniem placu budowy jest zbyt niski montaż opraw wyposażonych w źródła o nadmiernym strumieniu świetlnym. Problematyczne jest także instalowanie punktów oświetleniowych pod zbyt dużym kątem. Skutkiem wskazanych działań jest powstanie długich i ostrych cieni, które wywołują zjawisko olśnienia oraz są źródłem światła przeszkadzającego.
Mogłoby wydawać się, że, ze względu na znaczną wysokość, dobrym rozwiązaniem jest instalacja oświetlenia na konstrukcji żurawi. Należy jednak zdawać sobie sprawę, że, zgodnie z obowiązującymi przepisami [2], jest to zabronione. Zarówno żurawie, jak i inne konstrukcje sklasyfikowane jako wysokie, w ciemności powinny być wyposażone tylko w oświetlenie pozycyjne.
Oświetlenie placu budowy - podsumowanie
Oświetlenie placu budowy ma na celu zapewnienie wymaganego poziomu bezpieczeństwa i komfortu w trakcie realizacji robót, a także minimalizację ryzyka popełnienia błędów wykonawczych na skutek realizacji prac przy małym natężeniu światła. Zastosowanie opraw oświetleniowych powinno zapewniać efektywność pracy, ale także umożliwić bezpieczną ewakuację w przypadku wystąpienia wypadkowych sytuacji losowych. Procedura doboru oświetlenia na cele budowy wymaga uwzględnienia parametrów oświetlenia mających wpływ na komfort widzenia, a także wydolność wzrokową oraz spełnienie wymagań bhp w miejscu pracy.
[1] Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz.1650 z późn.zm.).
[2] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. z 2003 r. Nr 47, poz. 401).
[3] PN-EN 12464-1:2022-01 Światło i oświetlenie - Oświetlenie miejsc pracy - Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach.
[4] PN-EN 12464-2:2014-05 Światło i oświetlenie - Oświetlenie miejsc pracy - Część 2: Miejsca pracy na zewnątrz.
[5] PN-EN 1838:2013-11 Zastosowania oświetlenia - Oświetlenie awaryjne.
[6] PN-EN 50172:2005 Systemy awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego.
